Ənvər Topaloğlu
(Gənc türş şairi)
Qara qış şeirləri
qar şeirləri yazmışam bu qış
qara qış şeirləri
bəzisi uzundur, bəzisi qısa
yeri gəlmişkən.
yazmışam ki,
evlərin üstünü örtdükcə
ağ bir səhifə olur qar
soyuq qış günlərinin dərdini yazdığı.
bir başqa şifrədə
qar yağdı
göründü şəhərin
qaranlıq üzü.
indi bir kənd var uzaqda
qarın altında
qarmaqarışıq
bir əlyazma kimi.
burda
illər sonra öyrəndim ki,
otuz altı əsgəri varmış ana nənəm Məryəmin
hər biri bir hərf olan
otuz altı əsgər
Amma mən tanımırdım heç birini
çox yazığam!
bir başqa şifrədə
narmıdır deyə baxıram
sürgün olunanların
budaqların ucunda qalan ruhunu görürəm
yupyumru qırmızı
qaranlıq ekranlardan keçən bir alt yazı
içimin aynasına
barikkadaya çağasının beşiyini qoyan bir xalq yenilməz!
səssiz sui-qəsdlə heç yenilməz!
deyə xəbərdarlıq etmişəm.
burada
qış
qışın oğlan çağı
ilin son günü
hər yerə qar yağır
diktatorun üstünə uşaq ölüləri
yəqin ondandır bu səssizlik
deyə soruşmuşam.
Bu dəfə ağıların səsinə yasa batmışam
Türkiyə
Məst olduğum bağça deyil
Ağ dənizə bir madyan başı kimi uzanan
Ölülər evi.
Sızlayıb susmuş qəlbim
Dilim qatlanmış ağzımda sanki
Ancaq nə qədər pessimist görünsə də zaman
Biryolluq əl üzməmişəm ümiddən
Bunlar da mənim qoşmalarım, baxın
Bir alça ağacı
Bir mimoza
Bir qışa əvəz
Qışın sonunda yazmışam.
Qış bitdi
Zalımlığın diktatorluğun qışı bitdi
Bunu ilk müjdələyən çiçəklər və quşlar oldu
Gəlin, çiçəklərə, quşlara və sulara inanaq!
Anxel Qonzales
(İspan şairi – 1925-2008)
Dostunun ölümünə xatirə olaraq Joze Saramaqo onun bu şerini öz kitabına
daxil etmişdir. Saramaqo yazır: “Bir il əvvəl, düz 12 yanvarda Madriddəki bir
xəstəxanada öldü Anxel Qonzales. Lanzarottedə onun ölümünə səbəb olana
bənzər bir xəstəlikdən müalicə olunduğum xəstəxanada bu qara xəbərlə bağlı
bir neçə kəlmə dərc etmək istəyən müxbirə müsahibə verdim. Üzüntüm o
qədər böyük idi ki, səsimin tonundan hiss olunacaq dərəcədə bir dostumu,
eyni zamanda İspaniyanın ən böyük şairlərindən birini itirdiyimi söylədim
ona. Dostumun xatirəsini yad etmək üçün onun portuqal dilinə çevirdiyim bir
şerini verirəm”
Joze Saramaqo
Elə görünür ki…
Ədəbi mübahisələrdə məni realizmdə günahlandırırlar.
Amma qohumlar,
Bunun yanlış əksini söyləyirlər.
Onlar məndə reallıq duyğusundan
əsər-əlamət olmadığını deyirlər.
Onlar üçün şübhəsiz ki, bədbəxtin biriyəm mən!
Bu mətnşünaslar və naməlum qohumlar
Hamısını xəyal qırıqlığına uğratdım;
Görünüşə aldandılar.
Başqa nə gəlir ki, əlimdən?!
Bəzi hadisələrdən danışacağam sizə:
Bir-iki dindar xalanın ürəyi dözmür hərdən
Göz yaşı tökürlər məni görüncə.
Südlü aş bişirirlər mənə bir az utancaq olanlar
Uşaqlığımda olduğu kimi.
Qüssəylə gülümsəyib könlümü alırlar;
Maşallah, nə böyük oğlan olmusan,
Heyif, görmədi atan…
Və susub ah çəkirlər, nə deyəcəklərini bilmədən.
Anlamamış da deyiləm,
Təmənnasız jestlərində
Səmimi və çarəsiz bir mərhəmət gizləndiyindən.
Nəmli baxışlarında
Və mərhəmətlə parlayan taxma dovşan dişlərində
Onlar, sadəcə, özləri deyillər.
Gecələr
Yaşlı Klotilda xalam çevrilir məzarında
Qollu-budaqlı əllərini yelləyərək sifətimin önündə
Yenidən təkrar etməkçün xəbərdaredici bir tonda:
– Gözəlliklə qarın doymaz! Yaşamağı nə sandın sən?!
Mərhim anama gəlincə,
Zəif və kədərli səslə
üzülərək söyləyir, yəqin ki, budur sonun:
Dəlixanalar, qocalar evi, keçəllik və belsoyuqluğu1
Söz tapmıram deməyə!
Sonra öz sükutlarına qayıdırlar bir də.
Eynən köhnə vaxtlarda,
Uşaqlığımda olduğu kimi.
Və elə görünür ki,
Sanki, heç vaxt olmayıb ölüm biz tərəflərdə.
1 Cinsi infeksion xəstəlik
Adonis
(Ərəb şairi)
Məna meşələrində gəzmək üçün bələdçi
Nədir yol?
Torpaq adlı kağıza yazılmış
Bir səyyah manifesti.
Nədir ağac?
Dalğaları hava olan yaşıl göl.
Nədir hava?
o bir ruh
Bir bədənə yerləşməyi istəməz.
Nədir güzgü?
ikinci bir üz
və üçüncü göz.
Nədir müqəddəslik?
Bir maska
əylənə bilmək üçündür dişilərlə.
Nədir ölüm?
Qadın bətniyə
yerin bətni arasında
Yük arabası.
Nədir göyqurşağı?
buludun bədəniylə qucaqlaşıb
günəşin bədəni
bir əyridə
Yerin bədəni üzərində.
Nədir dalğa?
Dənizin ekranında
Film cizgisi.
Nədir sahil?
Yorgun dalğalara yastık.
Nədir ulduz?
ən gözəl tərəfi qapağı olan bir bir kitab
Nədir qocalıq?
Hər iki ucuna böyüyən bitki:
uşaqlığın şəfəqinə
və ölümün gecəsinə.
Nədir qaranlıq?
Günəşə hamilə bir bətn.
Nədir axan ulduz?
Yaydan çıxmış bir ox ki tək hədəfi var sonunda:
Ortadan sınıb ölmək.
Nədir qürub?
Günəşin bədənindən axan tər.
Nədir qəsidə?
südü qurumayan döşdən
əmərək yaşayan
bir qız uşağı
Nədir fikir?
Xəyala layiq olmaqçün
Gerçəkliyin can atdığı ucalıq.
Nədir xoşbəxtlik?
dilin ucundakı bir qəbiristanlıqda
məzar daşı.
Nədir ümid?
anlatmaq ölümü
həyatın diliylə.
Nədir torpaq?
Bədənin gələcəyi.
Nədir axşamüstü?
vida xütbəsi.
Nədir gözyaşı?
Bədənin yenildiyi müharibəsi.
Nədir ümidsizlik?
Həyatı anlatmaq ölümün diliylə.
Nədir yanğı?
Uzaq bir səfərin üzdüyü bədən-
Getdi, gedəcək əldən.
Nədir toz?
Küləyin əkizi və ən böyük rəqibi.
Nədir yataq?
Gecə içində
Gecə.
Nədir təbiət?
Reallığı yazmaq üçün
ağlın dili.
Nədir üfüq?
Hərəkətin hüdudsuz kosmosu
Nədir təsadüf?
Gözlənilmədən
Küləyin əllərinə düşən
ağacdakı meyvə.
Nədir gül?
Kəsilmək üçün sığallanan baş.
Nədir gerçək?
Ya suyun bədəninin
ya işığın üzünün
rəsmini çəkmək.
Nədir çatışmayan?
Görməyi arzuladığımız bir bir ev ki,
Nifrət edərik
içində oturmaqdan.
Nədir göyüzü?
Kimsə çıxmadan
qırılan nərdivan.
Nədir gecə?
bir niqab
günəşin üzünə taxdığı.
Nədir gözəllik?
bir ölçü ki,
ona baxanda görərsən
arxasındakı sirri
bəzən də ilahini.
Nədir heçlik?
Xəstəliyın
ən çox yayılanı.
Nədir varlıq?
daima yenidən
gözdən keçirilməsi gərəkən.
Nədir gerçəklik?
dil çayının dibindəki çöküntülər…
Nədir yoxsulluq?
Yer üzündə dolaşan bir məzar.
Nədir dostluq?
ikinci bir günəş.
Nədir fəhm?
Müəmmanın bədənində gəzən əl.
Nədir gecə?
ulduzların kitablarını satan kitabçı.
Nədir dua?
sözün suyundan buxarlanan
zahı bulud.
Nədir gözyaşı?
ən duru güzgü.
Nədir ay?
Günəşin sadiq kənizi.
Nədir mütləq?
Zəkanın aybaşısı.
Nədir çıplaqlıq?
Bədənin Fatihəsi.
Nədir iz?
Yeriməyi tərgidən ayaq.
Nədir yaddaş?
bir ev ki
ancaq məskunlaşması üçündür
itən əşyaların.
Nədir şeir?
Səfərdəki gəmilərdi və yoxdur limanları.
Nədir yastıq?
Gecənin nərdivanındakı ilk pillə.
Nədir uğursuzluk?
ömür gölündə üzən yosun.
Nədir ömür?
qaranlığa doğru
Bir səyahət,
dincini almadan.
Nədir xaos?
Gecənin bədəni üçün başqa bir səliqə-səhman.
Nədir xəyal?
Gerçəkliyin ətiri.
Nədir tarix?
kor bir təbilçi.
Nədir yağış?
Düşən bir son yolcu
bulud qatarından.
Nədir üz?
gözyaşının köçü üçün ən yaxın liman.
Nədir gündüz?
Ən geniş qəfəsi günəş şüalarının.
Nədir çöl?
qum falına baxmaqdan
yorulmayan
falcı qadın.
Nədir qum?
Acgöz oxucusu tək bir romanın:
Yəni küləyin.
Nədir seir?
Ağzıbağlı bir qab
Qapağını açsan sınan.
Nədir çığırtı?
Səsdəki kirəc.
Nədir toz?
Nəfəs
torpağın ciyərindən qalxan.
Nədir barmaqlar?
Bədən okeanlarının ilk sahilləri.
Nədir qanad?
kosmosun qulağında pıçıltı.
Nədir qəfəs?
içi boş doluluk.
Nədir kədər?
Bədənin kosmosundakı
axşamüstü.
Nədir şans?
vaxtın əlindəki zər.
Nədir fikir?
Həqiqətin qapısını ayaqdan çıxaran
Bir səfil.
Nədir qüssə?
Nəşə lüğətində
Yanlış bir kəlmə.
Nədir sürpriz?
bir quş
Gerçəkliyin əlindən qurtulmuş.
Nədir vətən?
dilin kürsülərinə
can atan şey.
Nədir dil?
bir qatardır ki
eyni zamanda
Həm yoldur, həm səyahət, həm də son mənzil.
Nədir çay?
bir yataq ki, yer üzü yayar onu
məmələrinin arasına
ya da göbəyinin altına.
Nədir bağça?
şeirlerini uyuyayaraq yazan
və susaraq oxuyan
şair bir qadın.
Nədir mərkəz?
bütün uçların ucu.
Nədir yaxın?
Elə bir doğmalıq ki,
yoxdur onu soraqlamaq ehtiyacı.
Nədir zaman?
Bir əyin-baş ki
Geyinib yaşarıq heç çıxarmadan.
Nədir düz xətt?
Gözəgörünməz
Əyri.
Bütün xətlərin cəmi.
Nədir ilğım?
qumu əyninə geyib
suya bənzəməyə çalışan
bir günəş.
Nədir su?
Bir cəhənnəm sahibi
atəş.
Nədir göbək?
yolun yarısı
iki cənnət
arasında.
Nədir öpüş?
əllə dərilməsi
gözəgörünməz bir meyvənin.
Nədir qaygı?
Düyünlər və qırışıqlar
Damarların ipəyində.
Nədir məcaz?
Çırpınan qanadlar
Kəlmələrin sinəsində.
Nədir yaradıcılıq?
Təsadüfün barmağındakı üzük.
Nədir qucaqlaşma?
Cütlüyün üçüncüsü.
Nədir məna?
Mənasızlığın əvvəli
Və sonu.
